Είναι γεγονός ότι ολοένα και περισσότεροι άνθρωποι τη σημερινή εποχή ενδιαφέρονται για μια καλύτερη και πιο ισορροπημένη διατροφή. Για να είναι όμως πιο πλήρης η διατροφή και να προσφέρει τα μέγιστα στην υγεία μας, είναι καλό να γνωρίζουμε τα θρεπτικά συστατικά που χρειάζεται ο οργανισμός μας για να λειτουργεί σωστά.

Τα θρεπτικά συστατικά είναι οι ουσίες που λαμβάνουμε από τη διατροφή μας και χρησιμοποιούνται από τον οργανισμό για την παραγωγή ενέργειας και για να προσφέρουν δομικά υλικά στο σώμα. Ρυθμίζουν την ανάπτυξη, βοηθούν τη σωστή λειτουργία όλων των συστημάτων του οργανισμού και συμμετέχουν στην αναδόμηση των ιστών του σώματος.

Τα θρεπτικά συστατικά διακρίνονται σε μακροθρεπτικά και μικροθρεπτικά. Τα μακροθρεπτικά χρειάζεται να λαμβάνονται σε σχετικά μεγάλες ποσότητες, ενώ τα μικροθρεπτικά σε σχετικά μικρές ποσότητες.

Μακροθρεπτικά συστατικά

Τα μακροθρεπτικά συστατικά είναι οι πρωτεΐνες, οι υδατάνθρακες, τα λίπη και το νερό. Αυτά παρέχουν ενέργεια και δομικά υλικά για την απαιτούμενη ανάπτυξη και αποκατάσταση των ιστών, όπως τα αμινοξέα από τα οποία κατασκευάζονται οι πρωτεΐνες του οργανισμού ή τα λιπίδια από τα οποία κατασκευάζονται οι κυτταρικές μεμβράνες κλπ.

Τα δομικά υλικά, εκτός του νερού, μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να παράγουν ενέργεια στον οργανισμό, η οποία μετράται σε κιλοτζάουλ (συμβολίζονται διεθνώς ως kj) ή μετράται σε χιλιοθερμίδες (συμβολίζονται διεθνώς ως kcal και αποκαλούνται και απλά “θερμίδες”).

Οι υδατάνθρακες και οι πρωτεΐνες παρέχουν περίπου 4 θερμίδες ή 17 κιλοτζάουλ ενέργειας ανά γραμμάριο, ενώ τα λίπη παρέχουν 9 θερμίδες ή 37 κιλοτζάουλ ενέργειας ανά γραμμάριο. Το νερό, όπως είπαμε, δεν παρέχει ενέργεια, αλλά απαιτείται για άλλους λόγους.

Σημείωση αναφορικά με τα αλκοολούχα ποτά: Αυτά αποτελούνται κατά βάση από νερό, αιθανόλη (οινόπνευμα) και διάφορες ποσότητες σακχάρων (απλοί υδατάνθρακες). Η αιθανόλη -η οποία δεν είναι απαραίτητη σε καμία λειτουργία τού σώματος- παρέχει 7 θερμίδες ή 30 κιλοτζάουλ ανά γραμμάριο, οι οποίες αθροιζόμενες με αυτές των σακχάρων, χαρακτηρίζονται ως “κενές θερμίδες” επειδή δεν προσφέρουν κάτι περισσότερο στη διατροφή.

Μικροθρεπτικά συστατικά

Στα μικροθρεπτικά συστατικά ανήκουν οι βιταμίνες και τα ανόργανα στοιχεία (χωρίζονται σε μέταλλα και ιχνοστοιχεία).

Βιταμίνες

Οι βιταμίνες είναι θρεπτικά συστατικά απαραίτητα στη διατροφή για διατήρηση της καλής υγείας. Εκτός της βιταμίνης D, οι υπόλοιπες βιταμίνες δεν συντίθενται από τον οργανισμό και πρέπει οπωσδήποτε να λαμβάνονται από τη διατροφή. Συμβάλλουν στη φυσιολογική λειτουργία του οργανισμού, στην ανάπτυξη και διατήρηση των ιστών του σώματος, στην απορρόφηση των θρεπτικών συστατικών και τη μετατροπή τους σε ενέργεια, αλλά και σε πολλές άλλες λειτουργίες.

Οι βιταμίνες συμβολίζονται με γράμματα του Λατινικού αλφαβήτου και είναι: A, B, C, D, E, και K.

Ανόργανα στοιχεία

Τα ανόργανα στοιχεία είναι θρεπτικά συστατικά τα οποία πρέπει να λαμβάνονται από τη διατροφή επειδή δεν μπορούν να συντεθούν από το σώμα και χρησιμοποιούνται ή αποβάλλονται καθημερινά από αυτόν. Η αναπλήρωσή τους είναι απαραίτητη, για τη διατήρηση της οξεοβασικής ισορροπίας του σώματος. Αποτελούν επίσης βασικά συστατικά των διαφόρων οργάνων του σώματος, συντελούν στην ισορροπία των υγρών του σώματος και στην καλή λειτουργία των μυών, συμμετέχουν στο μεταβολισμό των πρωτεϊνών, υδατανθράκων και λιπών, είναι απαραίτητα στο σχηματισμό των οστών και των δοντιών και λειτουργώντας ως συνένζυμα ρυθμίζουν λειτουργίες του οργανισμού.

Ανάλογα με την ποσότητα που χρειάζεται να λαμβάνονται καθημερινά, χωρίζονται σε δύο κατηγορίες: Τα μέταλλα και τα ιχνοστοιχεία.

Στα μέταλλα κατατάσσονται τα συστατικά που απαιτείται να λαμβάνονται σε ποσότητες άνω των 100mg ημερησίως και στα ιχνοστοιχεία αυτά που χρειάζεται να λαμβάνονται σε μικρές ποσότητες (ίχνη), κάτω των 100mg ημερησίως. Να σημειωθεί ότι οι μικρότερες ποσότητες δεν υποδηλώνουν και μικρότερη σημασία.

Τα μέταλλα είναι τα εξής: ασβέστιο, κάλιο, μαγνήσιο, νάτριο, φωσφόρος.

Τα ιχνοστοιχεία είναι τα εξής: θείο, σίδηρος, χλώριο, ιώδιο, ψευδάργυρος, σελήνιο, μολυβδαίνιο, χαλκός, κοβάλτιο, μαγγάνιο, χρώμιο.

Από τη διατροφή λαμβάνονται και αρκετά άλλα συστατικά όπως: βόριο, πυρίτιο, άργυρος, αρσενικό, βανάδιο, χρυσός κλπ, όμως η προσφορά τους στη θρέψη, αλλά και η δοσολογία προς το παρόν ερευνάται, γι’ αυτό και δεν αναφέρονται στη λίστα των θρεπτικών συστατικών.

Άλλα συστατικά της διατροφής

Η διατροφή μας εκτός των θρεπτικών συστατικών περιλαμβάνει και άλλα συστατικά που μπορεί να μην έχουν άμεση σχέση με τη θρέψη, ωστόσο όμως παίζουν ρόλο σε πολλές λειτουργίες του οργανισμού.

Συγκεκριμένα είναι τρεις κατηγορίες συστατικών: τα φυτοχημικά, τα προβιοτικά και οι φυτικές ίνες.

Φυτοχημικά

Τα φυτοχημικά, όπως η χλωροφύλλη, τα καροτενοειδή, οι πολυφαινόλες, οι ισοφλαβόνες, οι σαπωνίνες κλπ, είναι ενώσεις που παράγονται από τα φυτά και εισέρχονται στον οργανισμό από την κατανάλωση φυτικών τροφών και βοτάνων. Οι ευεργετικές ιδιότητες πάρα πολλών φυτών είναι γνωστές από τα πανάρχαια χρόνια κι έχουν φτάσει σ΄ εμάς παραδοσιακά, δηλαδή από στόμα σε στόμα, από γενιά σε γενιά. Σε πολλά μέρη του κόσμου εφαρμόζονται εδώ και χιλιάδες χρόνια μέχρι και σήμερα θεραπείες με βότανα (όπως π.χ. στο αρχαίο ιατρικό σύστημα της Αγιουρβέδα). Ωστόσο στη δύση, προς το παρόν, το θέμα σχετικά με τη δράση των φυτοχημικών ουσιών παραμένει προς διερεύνηση.

Εξαίρεση αποτελεί το β-καροτένιο (προ-βιταμίνη Α), για το οποίο γνωρίζουμε ότι μετατρέπεται σε βιταμίνη Α.

Προβιοτικά

Προβιοτικά ονομάζονται οι μη παθογόνοι μικροοργανισμοί -συνήθως βακτήρια- οι οποίοι συμβάλλουν στην ισορροπία της χλωρίδας του εντέρου. Η ισορροπία αυτή, είναι καθοριστική για την προστασία  του οργανισμού από τις μολύνσεις, τη λειτουργία των εντέρων, καθώς και για το μεταβολισμό υδατανθράκων, λιπών και πρωτεϊνών.

Λαμβάνονται μέσω της διατροφής και είναι ωφέλιμα όταν καταναλώνονται σε επαρκείς ποσότητες. Σε παιδιά και καταπονημένους ασθενείς, οι εν λόγω δράσεις των προβιοτικών μπορεί να είναι ιδιαίτερα ωφέλιμες.

Φυτικές ίνες

Οι φυτικές ίνες βρίσκονται αποκλειστικά σε φυτικές τροφές της διατροφής μας. Είναι πολυσακχαρίτες που δε μπορούν να διασπαστούν από τα πεπτικά ένζυμα του ανθρώπινου οργανισμού, άρα δεν χωνεύονται. Μπορούν όμως να διασπαστούν μερικώς από τα βακτήρια του εντέρου.

Διακρίνονται σε υδατοδιαλυτές και μη υδατοδιαλυτές.

Οι υδατοδιαλυτές φυτικές ίνες επιβραδύνουν την απορρόφηση των σακχάρων στο αίμα κι έτσι βοηθούν στη ρύθμιση των επιπέδων γλυκόζης στο αίμα. Επίσης συμβάλλουν στη ρύθμιση των τριγλυκεριδίων και της χοληστερίνης.

Οι μη υδατοδιαλυτές φυτικές ίνες βελτιώνουν την κινητικότητα του εντέρου, βοηθούν στην καταπολέμηση της δυσκοιλιότητας, μειώνουν τον κίνδυνο καρκίνου του παχέως εντέρου και αιμορροΐδων.


Βιβλιογραφία:

-Wikipedia
-Βικιπαίδεια

-Τυλλιανάκη Δήμητρα: «Τι είναι τα προβιοτικά και γιατί τα χρειαζόμαστε»

-Διάφορα σχολικά και πανεπιστημιακά εγχειρίδια


Σημείωση: Σε επόμενα άρθρα που θα δημοσιεύονται στην ιστοσελίδα μας κατά καιρούς, θα μπορείτε να βρείτε περισσότερες πληροφορίες για την κάθε μια κατηγορία διατροφικών συστατικών και τη χρησιμότητά τους, καθώς επίσης και διατροφικές πηγές από τις οποίες μπορούν να λαμβάνονται.